Ze szpasym, ło poważnych sprawach; Ja – toż witom wos kamraty i kamratki rostomiyłe. Momy listopad. Słoneczko se niyskoro budzi, i ździebko za wczas nos łopuszczo… – Ja jesiyń chopie, i na dworze i w żywocie – szast – prast i ani żdżeć, bydymy choinki stroić.
Przedtym jednak roraty, Świynty Mikołaj ze swojymi jakoś dziwnie po letniymu łobleczonymi śnieżynkami do nos zawito, dycko tak ercyluja jak łone se niy przeziombiom. Kombinuja po cichu, bo diobli, a raczej w tym konkretnym przipadku moja połowica niy śpi, to na co głośnym rozmyślaniym miołbych se komedyje a łostudy narobić. Piykne mo te frelki tyn Santa Klaus, żol yno bo to ani niy nasze ani tyż bardzo na miejscu coby piykne walory kobiycości pokazywać akuratnie w tyn czas, to już jednak zostawiomy na inksze spotkanie.
Ja – ale niy śmiymy tyż zapomnieć ło Barborce, to już chnet. Świynto gornicze dziepiyro 4 grudnia, ale przeca pryndzy gorniki bydom zaproszani na swoje karczmy gornicze, choć niy wiym, czy i tego już niy zakozali. Nikej se tak myśla czy aby jeszcze nom wolno dychać.
Po swojymy żyć zakozali, żeleźnioka w izbie niy postawisz, naci po kartoflach na polu spolić niyśmiysz, nikej se boja do moi bliży podyńść, czy to aby niy bydzie przipisane molestowaniu – pieron ich tam dzisio wiy. Widzom nas wszyńdzie, słyszom tak samo, nikej jak czas na wieczorne trudne rozmowy przichodzi w sztyry łoczy z mojom połowom, to zaciongom sztory w łoknie jak moja starka bez wojna. Co łoczy niy widzom a uszy niy słyszom to sercu niy żol.
Lygosz ku swoi, zaglondosz pod kromlojchter, do nachtiszla, nawet pod pierzina, czy aby nie założyli podsuchu, podglondu abo jeszcze czegoś. Wszysko robisz dzisio ze strachym, w decydujoncy fazie zaglondom z winkla na komorka, czy aby tera niy dostana esemesa, a w ty komorce co trzimia krauzy z kompotym tyż sprawdzić niy zawadzi, czy aby za beczkom ze kapusty jakigoś agynta nie postawiyli. W efekcie tego bajzlu, nastympuje tak zwany niykontrolowany stosunek przerywany, i rozczarowanie obu ze stron. cołki tyn miszong skutkuje pryndzy czy późni tak zwanym konfliktym łożkowym, skutkujoncym na duższo meta depresjom, abo jeszcze czymś gorszym. Taki momy dzisio tyn europejski i unijny karasol co my go se sami łobrali. Nejgorsze, że my momy już dość ty rajzy, a łoni nom kożom płacić i kryńcić se dali.
Wystraszony, niy do końca spełniony, niy wspominajonc ło partnerce, stowom spocony niy z ty prziczony co byść powinna. Na zimno delowka stawiom szłapy, no bo hajcować niy wolno, po prowdzie to ci, co ich stać na wongle no to majom ciepło, ale dzisio wongle, to jak w PRLu karp na świynta, niy wszyskich na tyn luksus styknie. Stoisz zatym na tych zimnych dylinach, szłapy ci marznom, łotwiyrosz lodówka coby se ździebko łogrzoć, bo tam ciepli niźli w izbie, a staro ryczy, zawiyrej bo prond drogi, jak se już chcesz ździebko łogrzoć, to przinojmni byrna wykryńć. Żisz Maryja, jo se nikej tera czuja choćby niyjaki herestant.
Zamykom lodowa, z litościom w ślypiach poziyrom na mikrowela, to by boła jazda tak jom załonczyć i na chwila zmarznione giczary łogrzoć, ale na spomnienie ło rachonku za elektryka, odskakuja łod ty maszynki jak łoparzony, wartko szukom owerola, wlajzuja do łaziynki, robia abo jedno abo druge na poczontku, abo wszysko w kupie. Zmarznionymi rynkami chytom kokotek no bo świergotom z zimna, ale tyż skuli tego napiyńcio coby za dużo wody niy zużyć, bo już za pora sekund słysza ta szandara z izby woło, woda tyż zdrożała dziubeczku. Pieron mie biere, ale jeszcze milcza.
Biera do skostniały giczary szczoteczka do zymbow, i jedno je w tym dobre, styknie yno pysk łotworzyć, rynce mi se tak trzynsom, że niy trza wykonywać żodnych wymuszonych naukom ruchow. Natura robi to za nos. Gorzi przi golyniu, trza dać pozor coby se niy pochlastać. Zaglondom z winkla na kalyndorz na kerym widza piyrsze kartki listopada, i żol mie łogarnio, bo do kwiytnia daleko, a dyliny coroz zimniejsze…
Takim to sposobym, na dworze cima, we izbie zima, no chyba, że te nasze politykry do końca se wywionżom z danego słowa i łoddajom nom to, co nom poprzednio ekipa rzondzonco zebrała. Dejcie pozor politykry, bo tyn co „dowo a łodbiyro, to se w ……………………”a dali już wszyjscy wszysko wiedzom.
Bydzie wielu takich co pedzom, nacoż to fandzolisz tom gwarom, i majom recht(prowda), bo nawet Korfanty, abo Wolny znane nasze i powszechnie szanowane politykry gwarom publicznie niy godali yno piyknym jynzykym polskim, co go niy wszyjscy Polocy nawet umieli uszanować. Mocie prowda, ale jo to robia rzodko kej, tak mi tesno, tak mi cno nikej do ty moi godki, że musza roz za rok abo trocha wiyncy, pora słow tom gwarom naszkryflać. A tyż skuli tego coby ty naszy mowy łojcow i dziadow niy zapomnieć, bo przeca moc słowek już uginyło, poszło w zapomniynie, szkoda. Besto roz za kej dobrze jest spomnieć ta nasza mowa.
Chto by tam dzisio, rod suchoł naszy godki, abo niyjakigo ślonskigo beranio. Ja- coby tak ło jakowym dramacie lecy kaj powstałym napisać, abo ło zbioroym gwołcie to ja, to som tymaty.
Czas zbliżajoncy się Barborki, skłonio mie ku tymu coby ło gornikach, ło ich robocie – naszom mowom naszkryflać.
Gorniki czynsto spominajom do teraska ło św. Barbarze. Pamiyntom jak to, jako mody ładowacz, poziyrołech na swoich kamratow po podziele jak już wszyjscy kerowali se do szybu, kamraty pochylali głowy w strona figury św. Barbary, jedni symowali hełmy, inksi na ukrodka, robiyli znak krziża, a w myślach wszyjscy godali to samo; Barbaro świynto, Matko nasza, dej pozor na mie tam na dole. Dej pozor na nasze dziecka, i dej cobych mog szczyńsliwie wyjechać, i je uściskać.
Ja leko je udować bohatera wszyńdzie tam kaj czujymy se bezpiecznie, tam jednak niyma łokyn, cima, brakuje luftu. Tam trzeba silny wole, bo tam rządzi Metan, spynkany górotwór to kolejne zagrożenie. Kożdy z bergmonow roz conajmni doświadczo proby swoigo charakteru, dopiyro kedy czujymy oddech śmierci na swoich plecach doświadczomy bezpośredniego zagrożenia życia, dopiyro wtedy mamy możliwość zweryfikowania samego siebie.
Św. Barbara jest jedynym naszym wtedy agentem ubezpieczeniowym tam pod ziemią. Agentem który nie żąda od nas zapłaty, jedyną walutą jest nasza wiara i nadzieja którą w Niej pokładamy. Ta robota wychowuje i uczy. Podziemia kopalni to inny świat, ten kto tego w porę nie zrozumie, i nie podporządkuje się tym zasadom, zostanie przez ten świat odtrącony. 7,5 godziny po drugiej stronie, a potem powrót do rodziny, nie da się tego wytłumaczyć komuś, kto nie był zmuszony przekraczać codziennie tych dwóch barier, progu na granicy życia i śmierci, a potem powrót do świata ze słońcem i rodziną – to bardzo trudne, i nie wszystkich stać by sprostać temu zadaniu. Chociażby za to tylko powinniśmy z szacunkiem chylić głowy przed górniczym mundurem.
Górnictwo pokozało mi, że trza szanować nejprostrzo nawet wykonywano czynność. Tam na dole przekonałem się, że umiejętne rozbicie kęsa, czasami może uratować życie. Ten kto tego nie potrafi zrobić, będzie uderzał kilkanaście razy, opadnie z sił, a skała będzie odzywała się do niego szyderczym uśmiechem. Wystarczy jednak wiedzieć gdzie i jak uderzyć, a skała pęka z jękiem po jednym, dwóch uderzeniach. To prosta czynność a jakże ważna. To tylko jeden z przykładów, który pokazuje, że w życiu bardzo ważny jest szacunek do wszystkiego co nas otacza.
Dzisioj słyszymy rozmajte opinie ło gornictwie. Kpią sobie z tej profesji ci którzy nie mają pojęcia o tym fachu, kulturze tego zawodu i jego tradycjach, w imię jakiego prawa to robią? Zanim zadzwoniom dzwony na msza 4 grudnia, sporo będziemy pisać o górnikach i ich pracy, a także o tradycjach związanych z tym zawodem. Będzie też sporo humoru.
Prosimy piszcie nam o swoich przeżyciach związanych z pracą w kopalni. Piszcie o legendach, berach, bojkach związanych z górniczą pracą.
Nie jest tajemnicą, że drugim tematem, po św. Barbarze na dole był, i pewnie tak już zostanie, temat związany z kobietą, może dlatego, że ich tam nie ma, i to pokazywało jak bardzo jest nam ich brak, jak bardzo są nam bliskie, i jak dobrze gdy ma się do kogo wracać. Górnicza praca pozostawia w każdym z nas trwały ślad. Wielu z nas zostało po opuszczeniu kopalni pisarzami, poetami, wielu maluje, rzeźbi. Ta praca wyzwala w człowieku pozytywne instynkty, które dają o sobie znać wtedy kiedy na to przychodzi odpowiednia pora – a może to coś więcej?
Ten prosty tekst, napisany został gwarą mojego regionu, nie sposób jednak zapomnieć o języku ojczystym – bo jedno i drugie jest równie ważne. Przed Barbórką, postaramy się wiele opowiedzieć, będzie trochę smutno, ale też sporo poświęcimy miejsca na nasze, także sprośne górnicze wice.
Pyrsk Wom szanowni czytelnicy, niech wom se darzy. Dejcie skozać co u Wos, bo my wom prawiymy co u nos.
Autor: Tadeusz Puchałka
Dodaj komentarz