[…]Już gwiozdeczka piyrszo, łoczkami nom zmrugo,
Starka do stoła nakrywo,
już krzyzyk na stole i Paniynka Świynto,
Starzyk świyce poli, wielke dzisio świynto.
Wonio w cały chałpie, pecynek na stole,
wszyjscy tacy niyjako w modry aureoli,
lonty na niydziela i tacy radośni,
Niy dziwota, przeca Jezusek na świat dzisio przichodzi[…](tp)
Ciarki po plecach czowiekowi przechodzom, jak czyto ło tych wszyskich „cudach” co se sami ludzie na sia rychtujom ostatnimi czasy, toż myśla, że dobrze możno by było coś tak, dlo wybrymzowanio ty polityczny „pryndkości”, zaś coś po naszymu naszkryflać.
Niy idzie tak pedzieć, że na cołkim Ślonsku Wilijo wyglondała i wyglondo tak samo pra. Sam co konsek, to te tradycje ździebko inaczy wyglondajom. Jo wom powiym jak to wyglondało u mie w doma jeszcze za bajtla, wtedy jeszcze świat boł normalny, na wszysko boł czas, na Pon Boczka, na figle rozmajte, na śmiych i na płacz. Tera wszyjscy coś robiom tak na skwol. Jedni udowajom że ślimcom, inksi tak na skwol se śmiejom, tak na skwol przajymy – yno umiyromy na richtich, tego to se już łoszukać niy do pra. Zrobiyli my ze życio taki niyjaki żałosny kabaret.
Godomy jednak ło sprawach noj wiynkszy wogi, toż w ta Wilijo łod samego rana trza boło dać pozor, coby niy przekroczyć tych łokropnie ważnych przepisow z tym dniym swionzanych, to boł trza pedzieć taki świonteczny familijny regulamin. Przede wszyskim trza boło wczas stanońć z łożka, ale tyż niy śmiało se żodnego budzić. Kożdy musioł stanońć som, niy śmiało se boczkować jedyn na drugigo ani robić swady, bo jageś boł łopuczony we Wilijo toś taki boł cołki rok, take je przysłowie i tego se trza trzimać. W tyn wieczor wszyjscy dowali se niyjake postanowiynia, na tyn przikłod chopy to se zażykali, że łod nowego roku niy bydom pić gorzoły abo przinojmni trocha myni, mieli tyż take prośby mynske trza pedzieć ło kere Pon Boczka w duchu prosiyli, niy bydymy sam tera ło nich godać pra (Wszyjscy wiymy ło co se rozchodzi, bo wszyske chopy dycko proszom ło to samo).
Kobiyty jako uważajonce się za istoty świynte, raczyj niy prosiyły ło swoja poprawa yno ło to coby noreszcie stary zaczon suchać co se do niego godo i trocha se zajon robotom tom i tam tom tyż pra. Dziecka łobiecowały Pon Boczkowi, że bydom suchać łojca matki i take tam, to i tak niy miało pokrycio w faktach, wiym to ze swoigo doświadczynio. Na wieczerzo wigilijno, przinojmni u mie w doma tak boło, niy prosioło se gości, ani dalszy rodziny, na to boł czas we piyrsze abo druge świynto. Na stole boły szkorupy narychtowane do tego gościa co to mog przijść i zostoł by na wieczerzo przijynty. Na stole zowdy stoł krziżyk tyn som co na kolynda i świycznik ze świyczkami, świyczki zapolała u mie zowdy nojstarszo łosoba we rodzinie przeważnie chop, bo chop dycko mioł sztrachecle w kapsie, ekstra na talyrziku leżały opłatki. Kożdy pod talyrzikym, mioł drobne pijondze niy wiym czamu nojwiyncy zowdy mioł chop, przeca nojwiyncy wydowajom kobiyty, pod krziżykyk na piyknym talerzu mama kładła pecynek chleba, portmanyj na stole leżoł – tych rostomajtych rekwizytow ekstra świontecznych boło moc. U mie w chałpie se jednak tego niy przeszczegało tak na zicher, niy pamiyntom coby se dowało pod serwet siano, ale kaj ińdzi we inkszych rodzinach sam we wsi wkłodali wionska sianka, u mie pod serwet dowało se pijondze, możno skuli tego, że dycko tych pijyndzy brakowało.
Jak już te wszyske dobroci boły porychtowane wszyjscy już byli piyknie połoblykani tak choćby na niydziela, to poleku zasiadali my ku stole, komynda do tego u mie dowała starka jak jeszcze żoła, a potym rola dowodcy tego familijnego plutonu przejmła moja mama, głod my mieli pieroński, bo to przeca post, toż żodnego niy trza boło dugo prosić, wszyjscy mieli swoj plac, podobało mi se to, kożdy taki poważny serdeczny, piyknie to wszysko wyglondało. Na znak starki wszyjscy zrobiyli znak krziża i zaczynała se modlitwa, jak my już pożykali wszyjscy zasiedli do stoła i zaczynała se jazda. Niy boło u nos nigdy ty ilości dań jak to je we tradycji ale boło tego moc, niy boło zupy rybny bo my jakoś za tym niy przepodali, nikej boła siyminiotka to boła za bajtla dlo mie istno droga krziżowo, jak starka żoła toch to musiol jejść, potym już niy.
Boła kapusta z grzibami, zupa grzibowo, boły kartofle z umastom no i karp nigdy niy polywany piwym, bo przeca w tyn dziyń alkohol je zakozany, karp boł z tyglika, pieczony tradycyjnie na umaście – jo se na tym niy znom.
Jak my już pojedli, to nastoł czas na desery, makowki to mi smakowały fest ale nojlepszo boła moczka, mama robioła garniec na pranie tego specijału, z tom moczkom to trza pedzieć je fest ciekawo sprawa, pamiyntom, jak u nos we sklepach szło kupić yno łocet, a moczka boła zowdy, do tego coby moczka zrobić to trza mieć łowoce ze ciepłych krajow take jak ruzynki, mandle, figi, piernik miodowy suszone śliwki.
We sklepie łocet i Trybuna Robotniczo a na stole moczka we Wilijo, istny cud, jak to kobiyty robiyły, to je wielko tajymnica, Ślonzoczka to je richtich taki Koperfild w spodnicy. Jak my już pojedli i popiyli dobrego deseru, a znojść w nim szło konski ananasa, podzimki, konski fyrzichow, datle – Pon Boczku niebo w gymbie.
Posiedzieli my tak, połosprawiali i czas na kolyndy pod goikym i Betlyjkom, co dycko we Wilijo stoła pod świrczynkom abo jedełkom, a potym dugo jeszcze stoła na łoltorzyku aż do Gromniczny pra. Sam u nos na Ślonsku Betlyjka je tak samo ważno jak goik, tak we kościele jak i w domach prywatnych.
Ja – te śpiywanie kolyndowe jagech spomnioł naprzod, rozpoczynała starka, a koniec zażondzoł tata, a potym to co wszyjscy lubiom nojbardzi. Prezynty pod choinkom, tu na Ślonsku prezynty przinosi Dzieciontko, kożdy tu znod coś dlo siebie, łojciec golidło, fuzekle na zima, mama piykno chustka, parfin na niydziela, starka nowe ksionżki do kościoła, abo Żywoty Świyntych, nowe brele – bo dycko se je przisiadła, a jo zowdy moc graczkow, choć w doma biyda, i se niy przelywało to na ta uciecha musiało styknońć. Pamiyntom dycko musiało byść pora ksionżek, bo jo łokropnie przoł czytaniu, jagech już boł taki stary coch czytać umioł pra. Na poczontek boła kolorowo Biblyjka, a potym coroz poważniyjsze woluminy. Piykne som te nasze Ślonske świynta, różniom se trocha łod polskich, wszyńdzie jednak je tyn świynty czas, jednake kolyndy nejfajniyjsze na świecie, „Stiile nacht”, czy „Spakojna nocz”, niby to samo a jednak nasza ”Cicha noc”, jest taka jedyna najpiękniejsza, niby nie Polska, nie Śląska a po naszymu brzmi najpiękniej.
Pasterka ten święty czas, w ten dzień zdarzył się cud; Była pierwsza wojna, wojna pozycyjna, naprzeciw siebie dwie wrogie armie, i nagle… Ale o tym już może innym razem, piękne są bożonarodzeniowe tradycje, tak samo piękne nasze rodzime jak i cała historia tej ziemi. ”Bóg się rodzi”, radujmy się więc podajmy sobie ręce i trzymajmy mocno, cieszmy się każdą chwilą, to trudne, wiem sam jak to jest, bo takie jest życie, ciągłe wyzwania, nieprzerwanie los wystawia nas na próbę.
Pięknie by było, gdybyśmy duchowo mogli przeżywać te święta na co dzień, bez moczki i makówek ale z dobrym sercem i życzliwością dla innych. Na ten prezent od losu w dzisiejszych czasach nie możemy liczyć, śledząc doniesienia ze świata, dzieje się raczej odwrotnie. Łatwo o szczęściu pisać, trudniej nam do tego szczęścia w życiu dążyć, ale nie jest to niemożliwe, dobra wola i znów jak zawsze zresztą – wiara jest nam potrzebna. Wesołych, Spokojnych Pełnych Ciepła i Radości Świąt Bożego Narodzenia”, życzy nieco za wczas Wasz „Ślonzok” toż Pyrsk.
Autor: Tadeusz Puchałka
Dodaj komentarz